- İhaleden Yasaklama Kararları ile İhale Mevzuatından Kaynaklanan Davalar
İdari sözleşmeler, idarenin özel hukuk kişileri veya bir başka idari kuruluş ile anlaşarak sözleşme konusu işin görülmesi konusundaki irade beyanlarının uyuşmasını ifade eder.
İdare sözleşmelerde sınırsız yetkili değildir. Yapılması muhtemel sözleşmenin kamu yararına olması gerekir. Bunun için idare sözleşme yaparken birtakım sınırlamalara tabidir. İdare sözleşmeleri hizmet, kira, alım/satım, taşıma, yapım gibi işler için yapabilir. Sözleşme yapılacak kişinin seçimi kamu ihalesi yapılarak mümkün olur.
İdare hukukunda kamu ihalelerine ilişkin iki temel kanun bulunmaktadır. 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu (DİK) kamu harcaması gerekmeyen veya kamuya gelir sağlanılması için yapılan ihalelerle ilgilidir. Bunun yanında kamu harcaması gerektiren ihalelere ilişkin düzenleme ise 4734 sayılı Kamu İhale Kanunudur (KİK).
İhaleler; şeffaf, kamu yararına yönelik rekabet içerisinde, eşit davranılarak, idarenin işlemine güvenle, kamu menfaatine bazı durumlarda gizlilik esasıyla, kamuoyu denetimi mümkün, ihale konusu için yeterli ödeneğin bulunmasıyla, verimli kaynak kullanılmasıyla, ihale konusunun bütünlüğünün korunmasıyla yapılır.
KİK’e göre ihale usulleri;
- Açık ihale usulü: Bütün isteklilerin teklif verebildiği usuldür.
- Belli istekliler arasında ihale usulü: Ön yeterlilik değerlendirmesi sonrasında belli kişilerin ihaleye katılabildiği usuldür.
- Pazarlık usulü: Kanunda sayılı hallerde yapılan en az üç isteklinin pazarlık suretiyle yapılan usuldür.
- Doğrudan temin: İlan, yeterlilik, teklif vs. aranmaksızın idarenin piyasa araştırması yaparak ihtiyacı gidermesidir.
- Tasarım yarışmaları: Tasarım yapılmasına yönelik rekabeti sağlayacak şekilde yarışma yapılmasıdır.
DİK’e göre ihale usulleri;
- Kapalı teklif usulü: Teklifler yazılı olarak yapılır.
- Belli istekliler arasında kapalı teklif usulü: Kanunda açıkça sayılı hallerde yapılan ancak günümüzde pek uygulaması olmayan bir usuldür.
- Açık teklif usulü: Yazılı veya sözlü yapılan teklif verilmesi ve Genel Bütçe Kanunu ile tespit edilen tutarı geçmeyecek şekilde yapılır.
- Pazarlık usulü: İhale komisyonu tarafından işin niteliği ve gereğine göre yazılı ve sözlü teklif verilmesi üzerine işletilen usuldür.
- Yarışma usulü: Plan, proje gibi işlerde işletilen usuldür ancak bu kanuna göre günümüzde uygulaması kalmamıştır.
KİK’e göre ihale hazırlık aşamaları şöyledir:
- İhale konusu iş belirlenir.
- İş detaylı olarak tanımlanıp teknik şartname tatbik edilir.
- Yaklaşık maliyet hesaplanır ve ödenek teyit edilir.
- Uygun ihale usulü belirlenir.
- İhale usulüne uygun ihale dokümanı (teknik şartname ve sözleşme taslağı) hazırlanır.
- İhale onayı alınır.
- İhale komisyonu kurulur.
- İhale ilan edilir.
İhale ilanından sonra istekliler, ihale dokümanlarını inceleyebilir. İnceleme sonrasında ihaleye katılmak isteyenler bu dokümanı satın almak zorundadır. İstekliler teklif mektubunu, teminatı ve istenen diğer evrakları bir zarfa koyarak ihale saatine kadar teklifte bulunabilir.
Evrakları eksik olan, mektup ve teminatı usule uygun olmayan teklifler ihale dışı bırakılır. İhale komisyonu kararına istinaden teklifler uygun görülmezse idare teklifleri reddedip ihaleyi iptal edebilir. Bunun dışında tekliflerin detaylı olarak incelenmesi sonucunda ekonomik bakımdan en avantajlı teklif verene ihale edilir.
İhale komisyonu, ihale yetkilisine ihaleyi onaylamak üzere sunar. İhale yetkilisi en geç 5 gün içerisinde kararını verir.
İhaleye katılamayacak kişiler KİK m.11 ve m.58’de düzenlenmiştir. Burada sayılan hallerde ihaleden yasaklama durumu gündeme gelecektir.
İhale süreçlerindeki hukuka aykırı iş ve işlemler nedeniyle İhalelere Yönelik Başvurular (m.54 vd.) başlığı altında KİK’te usûli düzenleme bulunmaktadır.
Buna göre;
- İhale yapıldıktan (m.54) sonra hukuka aykırı işlem yapıldığını ileri süren ilgili idareye şikâyette bulunabileceği gibi, Kuruma itirazen şikâyette de bulunabilir. Başvuruların dilekçe ile yapılması gerekmektedir. Dilekçede;
- Başvuru sahibinin, varsa vekil ya da temsilcisinin adı, soyadı veya unvanı ve adresi.
- İhaleyi yapan idarenin ve ihalenin adı veya ihale kayıt numarası.
- Başvuruya konu olan durumun farkına varıldığı veya bildirildiği tarih.
- Başvurunun konusu, sebepleri ve dayandığı deliller.
- İtirazen şikâyet başvurularında idareye yapılan şikâyetin ve varsa şikâyete ilişkin idare kararının bildirim tarihi yer almalıdır.
Başvuru sonrasında idare veya Kurum; ihalenin iptaline, ihale için düzeltici işlemin belirlenmesine, başvurunun reddine şeklinde üç tip karar verebilir.
İhaleye yönelik dava açılmadan önce bu idari başvuru yollarının tüketilmesi zorunludur.
- İhale süreçlerine ilişkin başvurularda, öncelikle ihaleden sorumlu idareye şikâyette (KİK m.55) bulunulmalıdır. Bu şikâyet, şikâyet edilen ihale sürecindeki işleminin yapıldığının fark edildiği andan itibaren pazarlık usulünde 5 gün, diğer usullerde 10 gün geçmeden ve sözleşme imzalanmadan yapılmalıdır. İdare şikâyet üzerine inceleme yapar ve 10 gün içeresinde gerekçeli bir karar verir. Bu karar şikayetçiye, diğer aday ve istekliler ve istekli olabileceklere karar tarihini izleyen 3 gün içerisinde bildirilir.
- İdarenin gerekçeli kararından itibaren veya süresi içerisinde verilmeyen hallerde, şikayetçi, diğer aday ve istekliler ve istekli olabilecekler tarafından sürenin bitiminden itibaren 10 gün içerisinde Kuruma başvurabilir (KİK m.56). İhalenin iptaline ilişkin işlem ve kararla ise işlemi veya kararı izleyen 5 içerisinde Kuruma başvuru yapılabilir.
İhale sonucunun bildiriminden sonra ihaleyi yapan idare ve ihale edilen arasında sözleşme yapılır.
Sözleşme öncesi için veya ihale sonrası için şikâyet, itirazen şikâyet aşamaları sonrasında dava açılması mümkündür. Davanın hangi yargı kolunda açılacağı değişkenlik gösterir. İhale süreçlerine ilişkin davalar idari yargıda açılır. Sözleşmenin imzalanmasından sonraki davalar ise adli yargıda açılır. Ancak sözleşmenin imzalanmasından sonra idarenin kamu gücüne dayanarak yaptığı işlemlere karşı idari yargıda dava yoluna gidilebilir.
İdari yargıda açılacak davalar bakımından dava edilecek işlem, idari işlemin 5 unsuru bakımından değerlendirilerek hukuka uygunluk denetimine tabi olacaktır. Dava süresi ise dava edilecek işlemin yapıldığı tarihten itibaren 60 gündür. İdari yargıdaki davada görevli ve yetkili mahkeme Kamu İhale Kurumu’nun bulunduğu yer yani Ankara İdare Mahkemeleridir.
Adli yargıda açılacak davalarda görevli mahkeme sözleşmenin niteliğine göre değişkenlik gösterirken yetkili mahkeme sözleşmeden aksi anlaşılmadıkça idarenin bulunduğu yer mahkemesidir.
- İhalenin Feshinden Kaynaklanan Davalar
İhalenin feshine ilişkin davalar daha çok sözleşme taraflarının idare dışındaki kişiler olmasında görülmektedir. Burada icra daireleri tarafından yapılan mezata ilişkin ihaleler gündeme gelecektir. Bu ihalelere ilişkin davalarda görevli ve yetkili mahkeme ihaleyi yapan icra dairesinin bulunduğu yer icra mahkemeleridir.
İdari sözleşmeler dışındaki sözleşmelerdeki ihalelere ilişkin fesihle ilgili olarak KİK’te (m.17/a,b,c; m.19; m.20/a,b; m.21) sözleşmeyi fesih halleri düzenlenmiştir.
İdari sözleşmelerde ise idare, tek taraflı olarak sözleşmeyi feshedebilir, imtiyazı sona erdirebilir veya satın alabilir (Rachat). İdare kamu yararı amacıyla herhangi bir neden olmadan tek yanlı irade beyanıyla sözleşmeyi feshedebilir.
İhalenin feshinden kaynaklı davalarda görevli ve yetkili mahkeme, somut olaya göre değişkenlik gösterir.
Somut duruma göre değerlendirilmesi gereken bu hususlar İstanbul ihale avukatı hukukî yardımı ile çözüme kavuşacaktır.
