- Devlet Memurlarının Başvuru. Şikâyet ve Dava Açma Haklarının Kullanımı Konusunda Danışmanlık
Devlet memurları (memurlar) kamu görevlileri arasında önemli bir yer tutmaktadır. Memurlar 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na (DMK) göre atanır, görevde bulunur veya görevden alınırlar.
Memurluğa atamada belirli ilkelere ciddi manada önem verilmektedir. Önemli ilkelerden birkaçı sınıflandırma, kariyer ve liyakat ilkesidir.
Sınıflandırma ilkesi; memurların mesleklerine ve niteliklerine göre görevlerinin ayrılmasını,
Kariyer ilkesi; görevde geçen süre de dikkate alındığında yetişme şart ve niteliğe göre derece ilerlemesininolmasını,
Liyakat ilkesi; memurluğa atama, ilerleme, görevde bulunma gibi hususlarda başarı ve yeteneği ön planda tutarak memurluk güvencesini sağlamaktadır.
Kamu görevlileri istihdam şekilleri arasında memurluğun yanında, sözleşmeli personeller ve işçiler de yer almaktadır.
Memurluğa atamada Anayasa m.70 göz önünde bulundurulmalıdır;
“Her Türk, kamu hizmetlerine girme hakkına sahiptir. Hizmete alınmada, görevin gerektirdiği niteliklerden başka hiçbir ayırım gözetilemez.”
Buna göre memurluk hizmetine girmede memurun serbest iradesi, Anayasa m.10 gereği eşitlik, görev gerekliliklerine uyum aranmalıdır. Başka bir değerlendirme ölçütü bulunamaz.
Memurluğa girişte DMK m.48’e göre genel ve özel şartlar aranır. Bunlara örnek olarak; vatandaşlık, yaş, askerlik, öğrenim gibi hususlar örnek verilebilir.
Memurlukta kadro açılabilmesi için ilgili kurumun ilanda bulunması gerekir. Başvurular alınır, çeşitli değerlendirmeler (DMK m.46 vd.) neticesinde memurluğa uygun adayların atama işlemleri gerçekleştirilir. Memurlukta önce, 1 yıldan az, 2 yıldan çok olmamak üzere aday memur olarak atama gerçekleştirilir.
Aday memurluk sürecinden sonra, adaylık başarılı geçirilmiş ise disiplin amirinin teklifi ve atamaya yetkisi olan amirin onayı ile asaleten memur ataması gerçekleştirilir.
Memurların atanmaları aşamalarında hizmete girmedeki ilkelere aykırı hareket edilmesi, aday memurluk sürecinin sürüncemeye bırakılması veya sürecin memura olumsuz şekilde baskılanması gibi nedenlerden ötürü, memur idari dava açabilir.
Davanın açılması, memurun hak arama hürriyetini kullanmasının bir görünümüdür, dolayısıyla bir hakkında disiplin vb. gibi işlem başlatılamaz.
Memurun açacağı idari dava ile idarenin yapmış olduğu her türlü işleme karşı hukukî sorunun tespiti ve çözümü mümkün olacaktır. İdari davalar uzmanlık gerektiren davalardandır. Bu nedenden ötürü idare avukatı hukukî yardımı, davayı lehe çevirecektir.
- Kamu İdareleri ile Kurumlarında Çalışan Sözleşmeli Personelin Haklarından Kaynaklanan Davalar
Sözleşmeli personeller belirli bir meslek bilgisine sahip ve uzmanlık gerektirip zorunlu görülmesi gereken, geçici işler için sözleşmelerinde belirtilen ücret karşılığında çalışan kamu görevlilerindendir. Bu kişilerin statüsü DMK m. 4’te düzenlenmiştir.
Sözleşmeli personeller daha çok Kamu İktisadi Teşebbüslerinde, belediyelerde ve il özel idarelerinde istihdam edilmektedir.
Sözleşmeli personeller DMK uyarınca memurlukta bir istisnadır. Sözleşmeli personellerin idare ile yaptıkları sözleşme 4857 sayılı İş Kanunu’na (İK) göre değil, DMK’na göre tatbik edilir.
Sözleşme veya kanundan kaynaklı olarak tarafların yükümlülüklerine uymaması durumunda personel, idari yargıda dava açabilir.
Bu davalar işe iade davası olabileceği gibi, tazminat davası, ayrımcılık nedeniyle açılan vb. davalar olabilir.
Sürecin yürütümü idare avukatı hukukî yardımı ile gerçekleştirilmelidir. İdari davalarda süreler ve esasa ilişkin hususlar önem arz eder. Dolayısıyla avukat yardımı gerekmektedir.
- 657’ye Tabi Devlet Memurlarının Atanması, İlerleme ve Yükselmeleri, Aylık ve Ödenekleri ile Özlük Hakları ile İlgili Davalar
Devlet memurlarının atanmasına ilişkin yukarıdaki başlıkta bilgi verdik. Memuriyete atananların kapsamlı şekilde düzenlenmiş hakları bulunmaktadır. Bunlar genel olarak DMK’nun çeşitli hükümlerinde düzenlenmiştir.
Haklara örnek olarak;
- Çalışma,
- Güvenlik,
- Emeklilik,
- Çekilme (istifa),
- Sendika kurma veya üye olma,
- İzin,
- Yıllık izin,
- Sağlık izni,
- Mazeret izni,
- Aylıksız izin,
- Hastalık ve refakat izni.
- İftira ve isnatlara karşı korunma,
- Aylık hakkı verilebilir.
Aylık hakkına yan olarak belirli sosyal ödenekler, ikramiyelerde gündeme gelebilir.
Her memur için özlük dosyası (DMK m.109 vd.) tutulur. Bu dosyada memurun mesleki bilgileri, mal bildirimler, varsa disipline ilişkin durumlar, başarı ve ödüllerine ilişkin hususlar yer alır. Memurun kademe ilerlemesi ve derece yükselmesinde bu özlük dosyası esas alınır.
Kademe ilerlemesi memurun sorumluluğu artmadan derece içerisindeki bir ilerlemedir. Bunun için bulunulan kademede en az bir yıl çalışmış olmak ve bulunulan derecede ilerlenebilecek bir kademenin olması gerekmektedir. Şartların sağlanması ile her ne kadar onay gerekse de kademe ilerlemesi gerçekleşir.
Derece yükselmesinde memur bulunduğu dereceden bir üst dereceye geçer. Bunun için üst derecede boş kadronun bulunması, içinde bulunulan derecede en az üç yıl ve içinde bulunulan derecenin üçüncü kademesinde bir yıl çalışmış olması, boş bulunan kadroya uygun niteliklerin taşınıyor olması gerekmektedir.
Memurlar derece yükselmesi ve kademe ilerlemesi nedeniyle, aylık/ödenek konularıyla ilgili, özlük dosyalarındaki hususlarla ilgili, memurluk hak ve yasakları ile ilgili konularda idare mahkemelerinde tam yargı veya iptal davası açabilirler.
Yetkili idare mahkemesi belirlenirken 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu (İYUK) m.33 hükmü esas alınır.
- Devlet Memurları Hakkında Uygulanan Disiplin Cezalarından Kaynaklanan İdari Davalar.
Memurların belli yasakları ve çalışma kuralları bulunmaktadır. Bunların bir kısmı DMK m.26 vd. hükümlerinde düzenlenmiştir.
Disiplin kurumu DMK m.124 vd. hükümlerinde düzenlenmiş olup, disipline aykırı durumlara ilişkin yaptırımlar da tahdidi olarak sayılmıştır.
Memurlara önce saydıklarımız uygulanmak üzere, şartlar oluşmuşsa disiplin cezası verilebilir.
- Uyarma,
- Kınama,
- Aylıktan kesme,
- Kademe ilerlemesinin durdurulması,
- Devlet memurluğundan çıkarma.
Bu cezaların verilebilmesi için gereken durumlar DMK m.125’te düzenlenmiştir.
Disiplin suçuna ilişkin şüphe üzerine soruşturma yapılır. İlk dört disiplin cezası için soruşturmaya yetkili makamın fiil veya hâli öğrendiğinden itibaren bir ay, devlet memurluğundan çıkarma cezası için ise altı ay içerisinde soruşturmaya başlaması ve iki yıl içerisinde disiplin cezasının verilmesi gerekmektedir. Aksi halde disiplin cezası verme yetkisi zamanaşımına uğramış olur.
Soruşturma usulü DMK’nın 7. Bölümü olan Disiplin başlığı altında düzenlenmiştir.
Uyarma, kınama ve aylıktan kesme cezasına karşı disiplin kuruluna, kademe ilerlemesinin durdurulması cezasına karşı yüksek disiplin kuruluna itiraz edilebilir.
Devlet memurları, disiplin cezalarına ilişkin idarenin her türlü işlemine karşı, idari işlemin 5 unsurunu inceleyerek hukuka aykırı bir durum iddiası ile idare mahkemelerinde dava açabilir.
